De dood is onvermijdelijk en hoort bij het leven. Museum Hilversum toont de invloed van doodgaan op ons bestaan in de nieuwe expositie ‘Scherpstellen op het einde.’ In de expositie zijn foto’s te zien van zes (inter)nationale fotografen die elk op een andere manier de dood in beeld brengen.

Herinneringen

Op de eerste verdieping waar de tentoonstelling begint, hangen aan de donkergrijze muur foto’s van Deense fotograaf Torben Eskerod. De fotoserie heet ‘Campo Verano’. De serie is vernoemd naar een van de grootste begraafplaatsen in Italië. Torben heeft in zijn werk portretten op grafstenen van de overleden mensen gefotografeerd. Dit zijn hele bijzondere portretten geworden waarbij de erosie en vervaging van de portretten op de grafstenen, doet denken aan de vervaging van de overleden personen. De tijd heeft letterlijk zijn sporen nagelaten op deze foto’s: de scheuren, bloemblaadjes en verkleuring zijn allemaal het gevolg van de tijd. De donkergrijze muur past goed bij het indringende gevoel dat de portretten geven. Het is gek om te beseffen dat de mensen op de foto’s dood zijn.

Femicide

Een verdieping lager in het museum komt je terecht in wat lijkt op een vrolijke ruimte met lichtroze muren. De ruimte komt veel groter en luchtiger over dan de kamer hierboven. Maar eenmaal aangekomen bij de eerste reeks lijkt de grond gelijk weer onder mij vandaan te vallen. Het werk van de Italiaanse Arianna Sanjesi gaat namelijk over femicide. Dat is het fenomeen dat vrouwen slachtoffer worden van geweldsmisdrijven binnen hun relatie. Het is een hele gelaagde vertelling over vrouwen die vermoord zijn door hun partner. De foto’s en bijbehorende verhalen zijn aanrijpend. Sanjesi probeert met haar foto’s in beeld te brengen hoe het voelt als iemand er niet meer is. De vermoordde vrouwen zijn op de foto’s niet te zien. Alleen hetgeen dat is overgebleven heeft ze gefotografeerd. ‘Ik word hartelijk verwelkomd in gezinnen waar iets ontbreekt, terwijl elk aanwezig detail fluistert over wat er is gebeurd. Degene die ik ontmoet zijn blij dat ik er ben: ze willen ervoor zorgen dat hun dochters niet vergeten worden’, zegt de fotografe erover.

Maar naast de verhalen van de slachtoffers, portretteert Sanjesi ook de daders op een abstracte manier. Ze heeft bijvoorbeeld een WK-beker gefotografeerd. Op het eerste gezicht lijkt deze foto niet heel bijzonder. Maar bij het lezen van het onderschrift wordt de kamer die in het begin zo groot leek ineens piepklein: ‘Cristina’s man heeft haar en hun twee kinderen vermoord voordat hij naar de plaatselijke bar ging om de finale van het WK te kijken’

Middel X

Aan dezelfde lichtroze muren hangt ook het werk van Bert Verhoeff dat gaat over Middel X. Dit is een middel dat iemand kan innemen als diegene niet verder wil leven. Zijn project gaat over mensen die de behoefte hebben om de regie over hun eigen einde te hebben. In de fotoserie fotografeert Verhoeff plekken waar mensen dit middel bewaren. Schokkend aan deze beelden is dat de meeste mensen niet eens hun best doen om het te verstoppen. Ze bergen het gewoon op in de keukenla, hun nachtkastje of tussen de administratie.

Ook wordt er een diavoorstelling op de muur geprojecteerd. Hierin worden de mensen die het middel gebruiken geportretteerd, met een quote erbij. Deze quotes zijn heftig om te lezen, maar tegelijkertijd – hoe raar het ook klinkt – ergens ook wel begrijpelijk. Een vrouw die het middel bewaart zegt bijvoorbeeld het volgende: ‘Ik ben mijn hele leven zelfstandig geweest en ik heb alle beslissingen in mijn leven zelf kunnen en moeten nemen. Omdat ik waardig wil leven en waardig wil sterven wil ik ook die beslissing zelf nemen. Ik heb zoveel mensen in mijn directe omgeving lang zien lijden voordat ze ‘mochten’ sterven. Dat wil ik mijzelf besparen.’

Persoonlijk

Op de laatste verdieping is een erg persoonlijke fotoreeks te zien van Sabine Joosten. Zij verloor haar vader en moeder kort na elkaar. In haar project heeft ze foto’s van zowel haar vader en haar moeder uit haar archieven gezocht en deze gefotografeerd. ‘Ik combineer portretten die mijn vader maakte van mijn moeder met werk dat ik van haar maakte tijdens haar ziekte. De beelden die vroeg in mijn jeugd of voor mijn bestaan zijn gemaakt en waar ik geen herinnering aan heb, verbeelden het begin van mijn leven’, meldt de fotografe over haar project.

De laatste reeks in de tentoonstelling is van Ton Broekhuis. Hij is in zijn fotografie altijd opzoek naar schoonheid. Ook hij heeft een persoonlijke serie gemaakt, waarin hij op een mooie manier de bloemen uit zijn tuin heeft gefotografeerd. In zijn reeks zoekt hij naar dat wat nog steeds ontzettend mooi is nadat het dood is gegaan.

Het mooie aan de gehele expositie is dat de nadruk vooral ligt op wat er overblijft na de dood. En dat wij moeten appreciëren dát er iets overblijft na de dood. En dat dit helemaal niet zo negatief en somber hoeft te zijn als dat men denkt. De expositie is te zien in Museum Hilversum t/m 19 juni 2022

Tekst: Nikola van Krieken