De nieuwe expositie ‘Plastic Crush’ in het Tropenmuseum gaat over onze relatie met plastic. De mensheid werd ooit verliefd op het handige materiaal dat de wereld kon verbeteren, maar nu tientallen jaren later vrezen we voor een wereld die overspoeld en vervuild wordt met plastic. Het Tropenmuseum blijft een indrukwekkend rijksmonument, gelegen aan het Oosterpark in het hart van Amsterdam Oost. De grote, ronde centrale lichthal biedt een goed overzicht van wat het museum te bieden heeft. Op elke verdieping zijn andere tentoonstellingen te zien die regelmatig veranderen.

Van liefde naar haat

De bovenste verdieping staat in het teken van plastic. De expositie begint met een projectie op een groot doek. Daarin wordt door bewegende jaartallen en bijpassende teksten duidelijk hoe onze liefde voor plastic langzaam is veranderd in haat. In 1907 werd plastic uitgevonden, en dat veranderde alles. Het was makkelijk te produceren, licht, en vooral: goedkoop. Vanaf de jaren’70 verspreidde plastic zich als een olievlek over de wereld. Twintig jaar later startte de wereldwijde massaproductie van wegwerpplastic. De verspreiding van dit goedkope materiaal maakte levens van mensen over de hele wereld comfortabeler. Maar inmiddels weten we dat het naast het comfort ook voor enorm veel afval en vervuiling zorgt.

Plastic soep

Inmiddels is plastic afval een wereldwijd probleem geworden, en is het de veroorzaker van de welbekende ‘plastic soep’ in onze oceanen. Overal ter wereld zijn mensen bezig met het verminderen van de hoeveelheid plastic afval. Door het op te ruimen, recyclen of upcyclen, tonen ze mogelijkheden in het duurzamer samenleven met plastic.

Dagelijks in aanraking met plastic

Maar zo gemakkelijk komen we er niet vanaf, want plastic wordt in bijna alles gebruikt. Aan de hand van verschillende thema’s worden de bezoekers tijdens de tentoonstelling meegenomen in de wereld van plastic, en wordt duidelijk op welke manier wij dagelijks in aanraking komen met het materiaal. Er wordt gebruik gemaakt van universele en lokale verhalen, objecten uit de collectie, hedendaagse kunst en plastic iconen.

‘Life in plastic, it’s fantastic’

In het eerste thema wordt uitgelegd wat plastic eigenlijk is. Waar bestaat het uit, en wat gebruikten we voordat dit populaire materiaal bestond? Er wordt duidelijk dat plastic een aantal jaren terug echt verheerlijkt werd. Bijvoorbeeld de quote van Barbie Girl, Aqua uit 1997 staat groot genoemd in de expositie: ‘Life in plastic, it’s fantastic’ Net zoals de volgende quote van Andy Warhol: ‘Everybody’s plastic, but I love plastic. I want to be plastic..’

Kleurrijke wereld

Als men doorloopt naar het volgende thema, kom je in een gekleurde ruimte terecht. Hier gaat het over ‘samenleven met plastic.’ ‘Door nieuwe kleuren en kunststoffen, zoals nylon en polyester, ontstond een modebeeld vol felle kleuren en prints. De populariteit van plastic had ook invloed op eigen huis. Plastic meubels, keukengerei en decoratie waren voor veel mensen toegankelijk en betaalbaar. Zo maakte plastic onze wereld kleurrijker’, staat er bij dit thema onder andere bijgeschreven.

Daarna wordt door middel van de expo duidelijk dat fabrikanten in de loop van de 20e eeuw slim hebben ingespeeld op de vrije tijd die mensen toen steeds meer kregen. Zij gingen bijvoorbeeld ineens plastic muziekinstrumenten, sportartikelen en speelgoed maken, dat men kon gebruiken in hun vrije tijd. Een aantal van dit soort objecten zijn ook te zien in de tentoonstelling. Oud, plastic speelgoed van vroeger is uitgestald en oude radio’s en platenspelers hangen aan de felroze muur van het museum.

Als de bezoekers het speelgoed gepasseerd zijn is het volgende thema aan de beurt: ‘Achter de voordeur.’ Dit gaat over het plastic dat de meeste mensen waarschijnlijk wel in huis hebben. Het geproduceerde plastic in de museumcollectie bestaat vooral uit plastic spullen die gemaakt zijn voor gebruik in huis. Bijvoorbeeld een tafelkleed met een politieke boodschap uit Brazilië. Of een plastic designstoel voor de bewoners van Istanbul van de Turkse ontwerper Yilmaz Zenger.

‘Plastic maakte de mode-industrie groot’

Maar ook in onze kleding zit plastic verwerkt. ‘Felgekleurd, waterdicht en stijlvast, meer dan 60% van onze kleding bestaat uit plastic. Plastic maakte de mode-industrie groot.’ In de tentoonstelling zijn een aantal kledingstukken te zien. Ook is er een interactief scherm: hier kan je op een lichaamsdeel klikken, waarna er op het scherm een tekst verschijnt met waar op dit lichaamsdeel vaak plastic wordt gedragen. Bij de pols zijn dit bijvoorbeeld vaak sieraden, en in de zij is het vaan polyester of nylon.

Na gezien te hebben waar wij plastic allemaal voor gebruiken, en hoe vervuilend dit materiaal eigenlijk is, eindigt de expositie met een oplossing. Op grote schermen worden vier jonge ontwerpers geprojecteerd. Hierop wordt een video afgespeeld waarin ze de bezoekers opnieuw rooskleurig laten dromen over de toekomst, en vertellen ze hun visie is op ons plastic probleem.

De expositie is t/m 7 mei 2023 te zien in het Tropenmuseum

Tekst en foto: Nikola van Krieken